خبرگزاری مهر - گروه دانش و فناوری، میترا سعیدی کیا: بیشتر از دوسال می شود که دنیا درگیر اپیدمی کووید ۱۹ است. طی این مدت محققان در تلاش بوده اند تا به واسطه علم و فناوری، جلوی همه گیری کرونا را بگیرند. تولید دارو برای «درمان» و ساخت واکسن در راستای«پیشگیری» مبتنی بر تکنولوژی های مختلف، از جمله راهکارهایی هستند که می تواند تاثیر زیادی در کاهش مرگ و میر و بستری یا شیوع این اپیدمی داشته باشد.
تاکنون تلاش محققان در تمام دنیا منجر به راهیابی ۱۴۰ واکسن به فاز مطالعات بالینی شده است. این واکسن ها مبتنی بر پلتفرم های «ویروس کامل»، «ناقل ویروس (تکثیرشونده و غیر تکثیرشونده)»، «اسید نوکلئیک» و «پروتئین» هستند.
انواع پلتفرمهای واکسن کرونا بر اساس آخرین وضعیت بروزرسانی سازمان جهانی بهداشت
همچنین بر اساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، از تعداد ۱۴۰ واکسن راه یافته به مطالعات بالینی، ۴۵ واکسن مبتنی بر ویروس کشته شده در فاز یک مطالعات بالینی، ۳۱ واکسن برپایه «ناقل ویروس» در فاز یک و دو، ۱۱ واکسن مبتنی بر پلتفرم «اسید نوکلوئیک» در فاز دوم، ۱۲ واکسن پروتئین نوترکیب در فاز (۲-۳)، ۳۱ واکسن اسید نوکلوئیکی در فاز سوم و ۱۰ واکسن ویروسی در فاز چهارم هستند.
وضعیت مطالعات بالینی در واکسن های جهانی
در این میان محققان کشور ما از همان ابتدای شیوع اپیدمی، اقدام به مطالعه و تولید واکسنهای پیشگیری از کرونا با پلتفرمهای مختلف کردند.
واکسن «کووایران برکت» مبتنی بر پلتفرم ویروس کشته شده، واکسن نوترکیب «پاستوکووک»، واکسن «اسپایکوژن» مبتنی بر پروتئین نوترکیب، واکسن نوترکیب «رازی کووپارس»، واکسن فخرا مبتنی بر ویروس کشته شده از جمله دستاوردهای پژوهشگران کشور بوده که بار بخشی از واکسیناسیون را به دوش کشیده اند.
سهم تولیدکننده های داخلی در واکسیناسیون
بر اساس آخرین اعلام وزارت بهداشت بیش از ۱۴ میلیون دوز واکسن «کووایران برکت»، بیش از ۱۰ میلیون دوز واکسن «پاستو کووک»، ۸ هزار و ۳۹۵ واکسن «اسپایکوژن»، نزدیک به ۴هزار و ۸۰۰ دوز «کووپارس» و ۴۶۵ هزار دوز واکسن «فخرا» تا بهمن ماه ۱۴۰۰تزریق شده بودند.
تعداد دوز واکسن های کرونا تحویل داده شده در کشور تا بهمن ماه
۳ واکسن ایرانی کرونا به سبد واکسیناسیون کشور وارد شده اند که شامل «کووبرکت»، «پاستوکووک» و «اسپایکوژن» می شوند همچنین در این میان برای واکسن های «رازی کووپارس» و «میلاد نور» مجوز اضطراری از سوی وزارت بهداشت صادر شده است. از مجموع ۱۴۰ میلیون دوز واکسن ایرانی و وارداتی، ۲۰ میلیون دوز سهم تولید داخل بوده است.
علاوه بر این دو واکسنی که مجوز اضطراری آنها صادر شده واکسن «نورا» مبتنی بر پروتئین نوترکیب هم در فاز سوم قرار دارد که باید نتایج این سه واکسن مشخص شود.
بر اساس آخرین اطلاعات، یکی از تولیدکننده های واکسن کرونا در کشور با اخذ مجوز هنوز در فاز یک است و تولید را شروع نکرده است. شرکت دانش بنیان دیگری که امکان تولید واکسن مبتنی بر «mRNNA» دارد نیز پرونده پروژه خود را تحویل وزارت بهداشت داده و منتظر صدور مجوز برای تست های بالینی است که می توان گفت در مرحله پیش بالینی است.
محققان ایرانی در دو شرکت دانش بنیان نیز طراحی و ساخت واکسنهای «وکتوور ویروسی» مانند آسترازنکا یا اسپوتنیک را در پیش گرفته اند که اکنون در فاز پیش بالینی هستند. یک شرکت دانش بنیان دیگر مبتنی بر «mRNNA» تحقیقات خود را آغاز کرده و در مراحل پیش مطالعات به سر می برد.
یک واکسن خوراکی پیشگیری از کرونا نیز توسط محققان کشور در دست مطالعه و پژوهش است که هنوز نتوانسته وارد فاز بالینی شود.
رفع نیاز کشور با واکسنهای ایرانی کرونا
دکتر مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: نکته ای که در خصوص واکسنهای ایرانی کرونا وجود دارد این است که میتوانند مجموعا نیاز کشور را رفع کنند زیرا اکنون حدودا ۵ واکسن ساز داریم که مجوز گرفته اند و تولیدات آنها مورد استفاده قرار گرفته است.
وضعیت مطالعات بالینی در واکسنهای جهانی
وی افزود: این تولید کننده های واکسن می توانند در سال جدید میزان تولید خود را افزایش دهند؛ باید توجه داشت که تزریق ۳ دوز از این واکسن ها به میزان ۹۰درصد جلوی مرگ را می گیرد و می توان به عنوان دوز بوستر هم از این واکسن ها استفاده کرد.
امکان کاهش وارادات واکسنهای خارجی کرونا
قانعی ادامه داد: در حال حاضر تعداد واکسن های داخلی و میزان تولید آنها به اندازه ای زیاد است که می توان واردات را به صورت چشمگیری کاهش داد.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری معاونت علمی و فناوری با بیان اینکه امکان تزریق واکسن ایرانی به تمام افرادی که واکسینه نشده اند نیز در کشور وجود دارد، گفت: همه این واکسنها در مقابل جهش های کرونا، تاثیر گذارند. همچنین شرکت دانش بنیانی که به تازگی مجوز مطالعات بالینی خود را برای واکسن مبتنی بر «mRNA» اخذ کرده و برکت نیز بر علیه اومیکرون تاثیر دارند.
وی افزود: چون فناوری این واکسن ها داخلی است قدرت تغییر نوع واکسن دربرابر جهش ها سریع تر است بنابراین موضوع تولید واکسنها با پلتفرمهای مختلف باید جدی گرفته می شد که در مدت زمان کم، واکسن علیه جهش جدید کرونا تولید شود.
جدول میزان تولید واکسنهای ایرانی و توانایی تولید آنها در سال آینده
واکسن میزان تولید تاکنون توانایی تولید در سال آینده کووبرکت ۱۴ میلیون دوز ۶میلیون دوز در ماه پاستوکووک ۱۰ میلیون دوز ۶میلیون دوز در ماه اسپایکوژن ۸ میلیون و سیصدهزار دوز ۶ میلیون دوز در ماه رازی کووپارس ۵میلیون دوز ۵میلیون دوز در ماه فخرا ۴۶۵هزار دوز ۱میلیون دوز نورا ۵میلیون دوز ۵ میلیون دوزوی در خصوص صادرات این واکسنهای ایرانی گفت: در حال حاضر تعداد واکسنها در کشورها زیاد است و از سوی دیگر برخی از تولید کننده های خارجی واکسنهایی که در آستانه به اتمام رسیدن انقضایشان هستند را اهدا می کنند. بنابراین یک فضای رقابتی وجود دارد که اگر ایران بخواهد بازیگر اصلی این فضای رقابتی باشد زمان زیادی می طلبد. از طرفی پیک کرونا رو به کاهش است و در حال حاضر مشکلی برای تزریق واکسن داخلی نداریم.
دبیر ستاد توسعه زیست فناوری با تاکید بر اینکه نکته اصلی واکسنهای کرونا، فناوری تولید آن است، گفت: هر کشوری که صاحب فناوری باشد می تواند در برابر جهش ها تولید داشته باشد از این رو فناوری تولید واکسن از واکسن مهم تر است. اکنون هم برخی از این تولیدکنندگان واکسن صاحب فناوری هستند که این خود یک ویژگی خوب در تولید واکسن به شمار می رود.
وی با بیان اینکه معاونت علمی و فناوری و صندوق نوآوری از برخی تولیدکننده های واکسن حمایت کرده است، گفت: برخی از این تولید کننده ها در فاز پیش بالینی توسط معاونت علمی و برخی در فازهای مطالعات بالینی توسط صندوق نوآوری و شکوفایی به میزان ۵۰ میلیارد تومان حمایت شده اند. واکسنهای پاستوکووک و میلاد نور به ترتیب ۴۰، ۲۰ میلیون دلار دریافت کرده بودند.
وی تاکید کرد: باید درنظر داشت که حمایت اصلی همان پیش خرید دولت است و اکنون زمان آن فرا رسیده که واکسن سازها به کمپانیهای اصلی متصل شوند زیرا توانایی دریافت وام ندارند.
