حکایت افرادی که می‌خواهند با زور «دندانپزشک» شوند!

«دکتر سید عمار بصری»، رییس سابق دانشکده دندانپزشکی بوشهر و عضو هیئت علمی این دانشکده در مصاحبه ای تفصیلی با خبرگزاری ایسنا، به تشریح نکات مهمی از زوایای پنهان دندانپزشکی در کشور و استان بوشهر پرداخته است؛ در ادامه این گفت‌وگو را می خوانید. *چرا به دندانپزشک نیاز پیدا می کنیم؟ یکی از زیر شاخه های مهم پزشکی، بخش دهان و دندان است که هر مشکلی در این قسمت وجود داشته باشد می بایست به دندانپزشک مراجعه کرد. در واقع علت اصلی مراجعه افراد به دندانپزشکی به دلیل درد است. اما در سنوات اخیر بخش جدیدی تحت عنوان زیبایی در حیطه پزشکی و دندانپزشکی باب شده که بخش زیادی از مراجعات به دندانپزشکی برای انجام این امور است. پس به طور کلی مراجعین دندانپزشکی به دلیل درد، مشکلات جویدن غذا و زیبایی به دندانپزشکی مراجعه می کنند. *مراجعه به دندانپزشکی در استان بوشهر نسبت به میانگین کشوری در چه سطحی قرار دارد؟ در استان بوشهر به ویژه شهرهای بزرگ و پرجمعیت مثل بوشهر، برازجان و گناوه در حوزه دندانپزشکی پیشرفت های زیادی صورت گرفته است. در این شهرستان ها تعداد دندانپزشکان عمومی و متخصص بیشتر شده و طبیعتاً با افزایش تعداد پزشک، تنوع درمان و تخصص ها نیز رشد می کند.  روی دیگر این ماجرا، نیازهای مردم است. همانطور که می دانید درمان دندانپزشکی یکی از درمان های پر هزینه است که سازمان های بیمه گر آن را تحت پوشش قرار نمی دهند. البته با توجه به تجربه از استان های دیگر و آمار در دسترس، سطح فرهنگ عمومی و آگاهی مردم استان بوشهر نسبت به اهمیت بهداشت دهان و دندان و درمان های دندانپزشکی از میانگین کشوری بالاتر است. اما مشکل عمده این حوزه در شهرهای کوچکتر است؛ در شهرهای کوچک و کمتر برخوردار علاوه بر کم بودن تعداد دندانپزشک، مردم نیز از لحاظ اقتصادی شرایط ضعیف تری دارند. به همین دلیل میزان مراجعه مردم به دندانپزشکی کمتر است و بیشتر مردم این مناطق برای درمان به شهرهای بزرگتر مراجعه می کنند. *چرا خدمات تخصصی دندانپزشکی گران است؟ دلایل متعددی برای این موضوع می توان مطرح کرد. مثلا دندانپزشکی یک کار عملی است و دستمزد کار دارد. از سوی دیگر مواد اولیه و مصرفی زیادی در پروسه درمان استفاده می شود که این مواد به جز وسایل یکبار مصرف، همگی وارداتی هستند و در کشور تولید نمی شود. به همین دلیل مواد مصرفی این حوزه وابسته به ریال نمی باشند و با قیمت ارزهای خارجی محاسبه می شود. البته اگر خدمات دندانپزشکی را به صورت آزاد با کشورهای دیگر دنیا مقایسه کنیم، این خدمات در ایران بسیار ارزان تر از کشورهای اروپایی و آمریکا است و افراد زیادی که خارج از کشور زندگی می کنند برای انجام امور دندانپزشکی به ایران مراجعه می کنند. مسئله ای که خدمات دندانپزشکی را در کشورهای اروپایی و آمریکا ارزان کرده است، پوشش سازمان های بیمه گر بر این خدمات است که متاسفانه در ایران، اکثر بیمه ها، اکثر خدمات دندانپزشکی را قبول نمی کنند و این تصور وجود دارد که دندانپزشکی تخصصی پرهزینه و گران است. *برای حفظ بهداشت عمومی دهان و دندان به ویژه در شهرهای کمتر برخوردار که از لحاظ اقتصادی و خدمات پزشکی سطح پایین تری دارند چه راهکارهایی وجود دارد؟ این بحث گستردگی زیادی دارد اما الگوهای موفقی در دنیا برای این موضوع وجود دارد. مثلا کشورهای توسعه یافته و به ویژه حوزه اسکاندیناوی بیشتر مشکلات خود را با سرمایه گذاری بر حوزه پیشگیری رفع نموده اند. با پیشرفت در پیشگیری، مشکلات در بزرگسالی مثل پوسیدگی دندان و دندان های از دست داده خیلی کمتر می شود و همین موضوع باعث شده تا هزینه های سازمان های بیمه گر و فشاری که بر دوش دولت می آید کاهش یابد. در ایران در مقاطعی کارهایی در این حوزه انجام شده اما برای رفع مشکلات بهداشت دهان و دندان مردم باید موضوع پیشگیری به صورت ریشه ای و گسترده انجام شود. در حال حاضر، افراد تا رسیدن به سن نوجوانی و جوانی دارای مشکلاتی در دندان های خود هستند و این موضوع به صورت مستقیم هزینه هایی را به دولت وارد خواهد کرد. همچنین در شهرهای کوچکتر و روستاها با توجه به کمتر در دسترس بودن خدمات دندانپزشکی، این موضوع نمود بیشتری پیدا می کند و البته نتیجه بهتری نیز خواهد داشت. *در این حوزه تا کنون چه اقداماتی در استان بوشهر صورت گرفته است؟ حوزه درمان دندانپزشکی را به دو بخش می توان تقسیم کرد. بخش اول حوزه درمان دولتی است که دولت متولی آن است؛ مثل مراکز بهداشت، کلینیک های وابسته به دانشکده دندانپزشکی و خود دانشکده دندانپزشکی از جمله اقداماتی است که دولت در استان بوشهر انجام داده است. تعرفه های موجود در این مراکز کاملا دولتی است و افراد با هزینه های بسیار کمتری می توانند به این مراکز مراجعه کنند. این اقدامات وسعت زیادی دارد و در همه ی شهرستان ها حداقل یک خانه بهداشت و در هر خانه بهداشت یک واحد دندانپزشکی وجود دارد. البته این نوع فعالیت نواقصی هم دارد، به طور مثال دندانپزشکان خانه بهداشت، دندانپزشکان طرحی هستند که تجربه ی کمتری دارند که به دلیل کیفیت کار و تجربه کاری، نمی توانند همه ی امور را انجام دهند، به همین دلیل مراکز دولتی شامل خدمات زیادی نخواهد بود. از سوی دیگر کلینیک های ویژه دندانپزشکی در سراسر کشور و همچنین استان بوشهر تاسیس شده که دانشکده دندانپزشکی بوشهر با وجود تازه تاسیس بودن، بار زیادی از دوش خدمات دندانپزشکی استان برداشته است. اما با این حال، مردم برای خدمات تخصصی نیاز به مراجعه به مطب های خصوصی دارند و همانطور که مطرح شد به دلیل عدم پوشش بیمه ای، هزینه ی بالاتری بر دوش مراجعین خواهد بود. بنابراین در خصوص درمان های عمومی و به ویژه در شهرهای کوچک، خدمات دولتی بسیار مثمر ثمر بوده است اما همچنان در بخش تخصصی و خصوصی کمبودهایی وجود دارد. *به عنوان یکی از اعضای هیئت موسس و رئیس سابق دانشکده دندانپزشکی بوشهر از تاسیس این مرکز بگویید. موافقت اصولی تاسیس این دانشکده در سال ۱۳۸۸ اخذ شد و با پذیرش اولین گروه از دانشجویان در سال ۱۳۹۰ به صورت رسمی آغاز به کار کرد. در سال اول ۴۰ دانشجو جذب این رشته شدند و هم اکنون با بررسی های انجام شده سالانه حدود ۲۵ الی ۳۰ نفر در این رشته پذیرش می شوند. تا کنون ۸ دوره دانشجو به این دانشکده وارد شده اند و سه دوره از این دانشجویان نیز فارغ التحصیل و وارد بازار کار گردیده اند.  دانشکده دندانپزشکی بوشهر یکی از دانشکده های نسل سوم است که در مراکز استان ها کوچک تاسیس شده و با وجود تمام کاستی ها، یکی از بهترین ها در میان دانشکده های هم رده خود است. کیفیت آموزش و بازخورد مراکز درمانی از دانشجویان خروجی این دانشکده، گواهی بر این مدعاست. تا کنون حدود ۱۲۰ دانشجو از این دانشکده فارغ التحصیل شده اند که عده ای جذب بازار کار شده اند و بخش دیگر نیز در حال گذراندن دوره های تخصصی می باشند. *چرا در سنوات اخیر خانواده ها به شکل افراطی به فرستادن فرزندان خود به رشته های پزشکی و به ویژه دندانپزشکی علاقمند شده اند؟ به صورت کلی در دوران دبیرستان دو رشته محبوب ریاضی و تجربی وجود دارد. با توجه به رکود بخش صنعت و بازار کار نامناسب رشته های مهندسی، اقبال نسبت به رشته های پزشکی افزایش زیادی داشته است. در رشته پزشکی نیز سه رشته شاخص تر در مقطع دکتری به نام پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی وجود دارد. در میان این سه رشته، پزشکی دوره سخت تر و طرح دشوارتری دارد و زمان نتیجه گرفتن از آن طولانی تر است. در رشته دندانپزشکی مسیر ورود به بازار کار کوتاه تر است و پس از شش سال، فارغ التحصیلان می توانند وارد بازار کار شده و دارای استرس کمتری نیز می باشد. این عوامل باعث آن شده تا محبوبیت این رشته در میان خانواده ها بیشتر شود و البته از سوی دیگر، تصمیم گیری در خصوص انتخاب این رشته ناصحیح باشد. *آیا این هیجان زدگی در انتخاب رشته باعث کمتر شدن کیفیت دانشجویان ورودی به آن و نهایتا آسیب به اعتبار رشته دندانپزشکی نمی شود؟ در حال حاضر پذیرش دانشجویان در همه رشته ها با یک آزمون چند ساعته به نام کنکور است و دانش آموزان بر اساس حفظیات خود، یک آزمون تئوریک را انجام داده و نتیجه مشخص می شود. اما رشته دندانپزشکی تلفیقی از علم و هنر است، به این معنی که فرد علاوه بر علم بالا و تخصص و دانش، می بایست هنر زیادی نیز داشته باشد. بخشی از کسانی که وارد رشته دندانپزشکی می شوند، پس از مدتی و عبور از سال سوم متوجه می شوند که علاقه ای به این رشته ندارند، چرا که باید کار عملی انجام دهند. بعضاً دیده شده که دانشجویان از کار کردن با بیمار، دیدن خون و رفتن به فضای درمان ترس دارند. پس این محبوبیت، گاه سبب متضرر شدن افراد نیز می گردد و چه بهتر است برای ورود به رشته هایی مثل دندانپزشکی و پزشکی، علاوه بر آزمون تئوری، آزمون و ارزیابی عملی نیز برگزار شود و تنها مباحث تئوری و خواندنی ملاک انتخاب دانشجویان نباشد. *یکی از مسائل تاثیرگذار بر نتایج کنکور و ورود به دانشگاه ها، موضوع سهمیه ها است. سهمیه ها را چقدر در کیفیت خروجی دانشگاه موثر می دانید؟  متاسفانه در حال حاضر چند نوع سهمیه بر ورودی دانشجویان اعمال می شود. یک نوع خانواده شهدا و ایثارگران هستند که بی تاثیر نیست اما تاثیر آن بر این موضوع ناچیز است. نوع دیگر سهمیه، دانشجویان خارج از کشور هستند که این نوع سهمیه بسیار آزار دهنده است و در سنوات اخیر چالش های زیادی با این موضوع داشته ایم. همه ی این دانشجویان از حمایت افراد ذی نفوذ برخوردارند و به زور باید وارد دانشکده شوند. این معضل در تمام کشور وجود دارد و در بوشهر با حمایت رئیس دانشگاه علوم پزشکی تا حدود زیادی در مقابل آن مقاومت کرده ایم، چرا که این دست دانشجویان، حق سایر دانشجویان سختکوش و مستعد که مدت زیادی برای موفقیت در کنکور شب بیداری کشیده اند را ضایع می کنند. از سوی دیگر کیفیت آموزشی این دانشجویان نیز به مراتب پایین تر است و در آینده ضربات بزرگی به رشته های پزشکی، دندانپزشکی و سایر رشته ها وارد خواهند کرد. به دلیل ارزان بودن تحصیل در کشورهایی مثل اوکراین، بلاروس، روسیه، هند، فیلیپین و همچنین مجارستان -که البته سطح بالاتری نسبت به بقیه دارد-، شاهد حضور دانشجویان ایرانی زیادی در این کشورها هستیم که کیفیت آموزشی بسیار پایینی دارند. متاسفانه دانشجویانی را می بینیم که با وجود فارغ التحصیلی در خارج از کشور و در زمان گذراندن دوره تکمیلی در ایران پس گذشتن ۳ الی ۴ سال باز هم از نظر کارهای عملی در سطح صفر باقی مانده اند.  *شما یک دندانپزشک با تجربه هستید، سخت ترین قسمت از کار یک دندانپزشک را چه می دانید؟ رشته دندانپزشکی از دور شغلی لوکس و راحت به نظر می رسد: یک نفر نشسته و کمی کار می کند و درآمد خیلی خوبی دارد. اما شغل دندانپزشکی علاوه بر استرس سر و کار داشتن با سلامت و زیبایی افراد، از لحاظ بدنی شغل بسیار سختی است. عمر مفید کار یک دندانپزشک به بیش از ۱۵ تا ۲۰ سال و در شرایط ایده آل ۲۵ سال نمی رسد. در واقع بعد از گذشتن این سال ها، یک دندانپزشک توانایی کار کردن مانند یک فرد جوان را ندارد چرا که خیلی از آن ها به دیسک گردن و دیسک کمر دچار می شوند. سختی دیگر کار، ایجاد یک ارتباط منطقی بین خواسته بیمار و کار ایده آل از نظر علمی می باشد. در واقع یکی از سختی های اصلی این کار، انجام آن به بهترین نحو است. تعیین یک طرح درمان خوب، فهم خواسته های بیمار و داشتن امکانات کافی بخش دیگری از سختی های کار دندانپزشکی محسوب می شود. *رابطه دندانپزشکان با سایر رشته های پزشکی در فضای درمان و خارج از آن چگونه است؟  رفاقت و رقابت بین پزشکان، دندانپزشکان و داروسازان از همان دوران دانشجویی شروع می شود. معمولاً تعدادی از دروس عمومی این رشته ها به صورت مشترک است و این رقابت از درون خوابگاه های دانشجویی شکل می گیرد و تا ورود به بازار کار ادامه دارد. از طرف دیگر دندانپزشکی رشته ای سخت و پزشکی رشته ای بسیار سخت است، به همین دلیل وقتی این دانشجویان فارغ التحصیل می شوند، دانشجویان پزشکی به دلیل گذراندن دوران تحصیل سخت تر، خود را "دکتر تر" از دندانپزشکان می دانند و این کل کل دوران دانشجویی همچنان ادامه دارد. (با خنده) با این حال ارتباط خوب و دوستی عمیقی میان پزشکان و دندانپزشکان برقرار است و دندانپزشکان نیز به عنوان درمانگران بخشی از بدن (دهان و دندان) به مشاوره ها یا مداخلات پزشکی نیاز دارند.  *این روزها کل جهان با معضلی به نام ویروس کووید ۱۹ مواجه است. تاثیر آن بر حوزه دندانپزشکی چه بوده است؟ این بیماری هیچ گونه علائم دهان و دندان و تاثیری بر این بخش نمی گذارد. اما تاثیر اصلی آن بر دندانپزشکی این است که منشأ این بیماری در دهان و ته گلو و انتقال آن از طریق بزاق است؛ بنابراین کار دندانپزشکی در این دوره بسیار سخت و پرریسک شده و باید بتوانیم با شرایط کامل کنترل عفونت این کار را انجام دهیم چرا که کار دندانپزشکی به صورت مستقیم در دهان بیمار انجام می شود و توربین باعث بیرون پاشیدن بزاق دهان بیمار به صورت قطرات بسیار ریز می گردد. این ویروس بسیار چموش است، یعنی بر روی سطوح می نشیند و در هوا نیز تا ساعت ها فعال می ماند، به همین دلیل شرایط کنترل عفونت آن بسیار مشکل است. اگرچه با رعایت ضوابط خاص مثل تهویه قوی و کنترل عفونت شدید، انجام کار غیر ممکن نیست، اما ترجیح بر آن است که در این شرایط فقط درمان موارد اورژانسی (درد شدید دندان) انجام شود و کارهای غیر اورژانسی و زیبایی به زمانی بعد از مهار این بیماری موکول شوند. *از اوایل اسفند ماه و زمان شیوع این بیماری تا کنون وضعیت فعالیت مراکز و مطب های دندانپزشکی در بوشهر به چه صورت بوده است؟ اسفند ماه به نوعی اوج کار دندانپزشکی است اما از نیمه ی اسفند تا کنون به جز موارد اورژانسی، مطب های دندانپزشکی تعطیل بوده اند و به نظر می رسد این روند تا پایان فروردین ماه ادامه یابد. امیدواریم با فروکش کردن این بیماری در اردیبهشت یا خرداد شرایط خدمات دندانپزشکی نیز به روال عادی بازگردد. *بیماران دهان و دندان در دوران کرونا چه کارهایی می توانند انجام دهند؟ طبق توصیه هایی که ذکر شد، اولویت را بر مراجعه نکردن به دندانپزشکی قرار دهید. چرا که بیرون آمدن هر فرد از منزل موجب احتمال گسترده تر شدن زنجیره انتقال ویروس کرونا می شود. البته انجام امور اورژانسی با رعایت پروتکل هایی از سوی بیمار و پزشک، غیر ممکن نیست اما توصیه ایمن، در خانه ماندن است.  *چه کنیم تا نیازی به مراجعه به دندانپزشک نداشته باشیم؟ می بایست شناخت کلی نسبت به بهداشت فردی داشته باشیم. یکی از قسمت های بهداشت فردی، رعایت بهداشت دهان و دندان است. مسواک زدن، نخ دندان کشیدن و چکاپ منظم دندانپزشکی بهترین راه های رعایت سلامت دهان و دندان است. این موضوع باید در خانواده ها و به کودکان آموزش داده شود و توصیه می شود مشکلات دهان و دندان از کودکی حل شود تا فرد بالغ درگیری کمتری با این موضوع پیدا کند.  *برای کمتر شدن ترس کودکان نسبت به مراجعه به دندانپزشک چه باید کرد؟ یکی از مشکلات اصلی در ارتباط با این موضوع، ترساندن کودکان از محیط پزشکی در خانه است. مثلا یکی از تنبیهات و تهدیدات علیه کودکان این است که "میبرمت دکتر تا آمپولت بزنه". پس ایجاد آموزه های صحیح در خانه بسیار حائز اهمیت است. خوشبختانه رشته دندانپزشکی تخصصی به نام اطفال دارد که در این رشته آموزش های رفتاری و ارتباط با کودکان از طرق مختلف مثل بازی انجام می شود. به این صورت خود کودکان با علاقه به دندانپزشکی مراجعه می کنند. دندانپزشکان متخصص اطفال و دندانپزشکان عمومی که به صورت خاص به درمان کودکان می پردازند در استان بوشهر نیز بسیار در این حوزه موفق بوده اند. در واقع اگر رابطه بین پزشک و کودک برقرار شود، آن کودک هیچ گاه ترسی از مراجعه به دندانپزشک نخواهد داشت. *توریسم پزشکی و دندانپزشکی یکی از شاخه های جذاب صنعت توریسم و علم پزشکی است. در استان بوشهر در این حوزه اقداماتی صورت گرفته است؟ شهرهایی مثل اهواز، شیراز، مشهد و تهران به عنوان شهرهای توریست پذیر در حوزه توریسم پزشکی پیشرفت های زیادی داشته اند. در استان بوشهر پتانسیل های زیادی از جمله نزدیکی به کشورهای حاشیه خلیج فارس وجود دارد اما موانعی در این زمینه داریم؛ به طور مثال در شهر بوشهر بسترهای لازم برای این موضوع فراهم نیست. شاید از لحاظ تعداد پزشک و دندانپزشک موقعیت خوبی داشته باشیم اما نداشتن پروازهای مستقیم به این کشورها اصلی ترین دلیل عدم توفیق در این حوزه است. تنها، پروازهایی به مقصد دبی و با تغییرات زیاد تعداد پرواز در طول سال به مقصد بوشهر برقرار است. نداشتن هتل ۵ ستاره و شناخته  نبودن جاذبه های گردشگری از دیگر مشکلات این حوزه است، در صورتی که شهری مانند شیراز با داشتن پروازهای مستمر به کشورهای حاشیه خلیج فارس و جاذبه های گردشگری شناخته شده و همچنین پزشکان خوب، به شهری مناسب برای این حوزه تبدیل شده است. البته در صورت رفع این موانع، توریسم پزشکی یکی از بهترین منابع درآمد ارزی برای استان بوشهر خواهد بود. *و نکته ی پایانی... از خبرگزاری ایسنا بابت انتخاب این موضوع تشکر می کنم و روز دندانپزشک را به کلیه جامعه دندانپزشکی ایران تبریک می گویم. قطعا رشته دندانپزشکی جزو مشاغلی است که توجهات زیادی را به خود جلب کرده اما باید بگویم که دندانپزشکان نیز جدای از مردم نیستند و دغدغه های کاری خود و دغدغه های مردم را دارند. تمام تلاش من و همکارانم ایجاد لبخندی زیبا برای همه ی مراجعین است. اکثر قریب به اتفاق دندانپزشکان بوشهر افرادی هستند که با اخلاص کار می کنند و خدمت به مردم و همراهی با آنان را وظیفه خود می دانند.  انتهای پیام