کرونا چه‌طور اقتصاد کتابفروشی‌های خرد جهان را رونق داده است

خبرگزاری مهر-گروه فرهنگ: این‌جمله را که کرونا فضای جهان را به قبل و بعد از خود تعریف کرده، این‌روزها در قالب مراودات کلامی مختلفی می‌توان شنید. کرونا فارغ از این‌که چنین‌توانی در خود داشته یا نداشته باشد، فرصتی تازه و بکر پیش‌روی بسیاری از صنایع مولد و غیرمولد جهان قرار داده تا بتوانند از دریچه آن، نوعی بازنگری در ادامه حیات خود داشته، با جهان و اتفاقات آن بیشتر ارتباط برقرار کرده و هماهنگ شوند و خود را به‌روز و برخط کنند. ورود کرونا در ایران همراه بود با تعطیلی کتابفروشی‌های سراسر کشور و نیز مؤسسات نشر، رونق نسبی در بازار فروش کتاب‌های الکترونیک و صوتی و نیز تلاش‌های انفرادی و متکی بر خلاقیت فردی و نیز تخفیف‌هایی که از سوی آنها ارائه می‌شد. با وجود اینکه کرونا این‌فرصت را فراهم کرده بود و هنوز هم کرده تا ساختار سنتی نشر در ایران بتواند راهی به‌سوی کسب تجربه‌های تازه برای رونق سازوکارهای حتی سنتی خود با استفاده از ظرفیت مجازی فراهم کند؛ به‌نظر می‌رسد فعالان نشر در ایران کماکان جدای از فعالیت‌های بازاریابی انفرادی خود، تصمیمی برای رقم زدن یک‌حرکت جمعی برای استفاده و برخورداری از سود بیشتر ندارند. طی روزهای اخیر، وب سایت پابلیشر ویکلی گزارشی از فعالیت پایگاه اینترنتی «Bookshops» منتشر کرده است که اتفاقی درخور اعتنا را در فضای نشر جهان در ایام کرونا فراهم ساخته است. «Bookshops» یک‌فروشگاه اینترنتی برپایه منفعت عمومی است که در آن، تمام کتاب‌فروشی‌ها، مجلات، هنرمندان و صاحبان آثار می‌توانند در صفحاتی مختص خود، به عرضه محصولات‌شان بپردازند. خریدهای این‌فروشگاه به‌طور مستقیم از عرضه‌کننده محصول انجام شده و بیش از ۷۵ درصد سود حاصله از آن‌ها مستقیم به وی بازگردانده می‌شود. در نتیجه علاقه‌مندان به یک‌اثر یا کتابفروشی خاص، می‌توانند با خرید از آن، به‌صورت مستقیم در تداوم چرخه اقتصادی آن به ایفای نقش بپردازند. «Bookshops» الگویی برای حفظ و احیای چرخه اقتصادی کتابفروشی‌ها در سراسر جهان و مقابله با سیستم عرضه کتاب آمازون بوده است. این وب‌سایت درباره استراتژی فعالیت خود عنوان می‌کند: «ما معتقدیم وجود کتابفروشی‌ها برای داشتن یک‌فرهنگ در هر جامعه سالم ضروری هستند. آنها جایی هستند که نویسندگان می‌توانند با خوانندگان ارتباط برقرار کنند، جایی هستند که ما می‌توانیم نویسندگان جدیدی را کشف می‌کنیم، جایی هستند که کودکان را با هیجان خواندن که می‌تواند یک‌عمر دوام آورد، آشنا می‌کند. آنها همچنین نقاط ثقل مرکز شهرها و اجتماعات ما هستند.» بر اساس گزارش پابلیشر ویکلی و به نقل از اندی هانتر مؤسس این‌پایگاه، این‌فروشگاه معتبر بین‌المللی طی ماه ژانویه گذشته و با شیوع کرونا بیش از ۲ هزار درصد افزایش مراجعه‌کننده را تجربه کرده است. این‌پایگاه اینترنتی در حال حاضر روزانه ۸ هزار عنوان کتاب به فروش می‌رساند. تنها در ماه مارس سال جاری میلادی ۲۷۰ کتابفروشی تازه از شهرهای مختلف جهان به آن پیوند خورده و در آن به عرضه محصولات خود پرداخته‌اند. و این وب سایت با توسعه دقت نقشه‌های اراده‌دهنده خود توانسته حجم بیشتری از کتاب‌فروشی‌های کوچک را در درون خود بیاورد. این‌فروشگاه مجازی با چنین ایده‌ای توانسته بسیاری از کتابفروشی‌های مستقل و کوچک محلی را ولو با کاهش اندکی از سود کماکان سرپا نگاه دارد و از تبدیل‌شدن مکان آنها به محلی با کاربری دیگر جلوگیری کند. در حالی‌که چنین تجربه‌های متنوع و قابل توجهی در دنیای نشر در حال شکل‌گرفتن است، در ایران اما کماکان درباره ظرفیت‌های فضای مجازی برای عرضه کتاب در قالب یک اتفاق عمومی موافقان و مخالفان جدی وجود دارد. موافقانی که بر این‌باورند می‌توان یک‌حرکت همگانی مانند برگزاری نمایشگاه کتاب تهران را- که به باور بسیاری یکی از بزرگترین فروشگاه کتاب موقت در جهان است- می‌توان در بستر فضای مجازی سامان داد و در مقابل برخی مخالف این‌رویداد و به فکر حمایت مالی مستقیم و نیز برقراری امکان خرید مستقیم کتاب توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستند. بدون‌شک، ایجاد بسترهای تازه در فضای مجازی برای عرضه محصولات فرهنگی و پُرکردن خلأ ناشی از نبود کتابفروشی و پایانه‌های فروش محصولات فرهنگی با استفاده از ظرفیت‌های فضای مجازی، یکی از مهمترین گوشزدهای کرونا به جریان نشر ایران طی سال‌های اخیر بوده است، اما به نظر می‌رسد کماکان، گوش شنوایی برای این‌تذکر در بدنه نشر ایران وجود ندارد.