«نیمه‌ی برات» بوشهری‌ها

ارادت مردم به مهدی موعود همیشه با شادی و تقسیم شیرینی در بین همنوعان نمود پیدا کرده است، مردم بوشهر نیز از رسومات زیبای این روز نه تنها بی بهره نبوده بلکه آن را به نحو احسن انجام می داده اند. فرزانه با خنده و هیجان از واژه نیمه برات که برای نیمه شعبان در بین مردم بوشهر کاربرد دارد، یاد می کند و می گوید: در دوران بچگی خود در دلوار به یاد دارم که خانم ها لُقیمَات درست می کردند و بچه ها بین همسایه ها پخش می کردند. او همچنین اشاره می کند سال‌های بعد هم بود که مردم زولبیا و بامیه پخش می‌کردند، همسایه ها نیز عادت داشتند ظرف ها را پر از شیرینی و زولبیا و بامیه کنند و دوباره تحویل دهند. وجه تسمیه نام و چیستی این نوع شیرینی را از سید جعفر حمیدی، استاد ادبیات بوشهری جویا شدیم، حمیدی به ایسنا گفت: لقیمات در بوشهر به لگیمات نیز معروف است، لُگَیمه یا لُقَیمه، اسم مصغّر لقمه بوده و به معنی لقمه‌ کوچک است.  افسانه نیز از نیمه برات برایمان می گوید: قبلاً رسم بود که مردم حلواهای مختلف درست می‌کردند و برای همسایه ها می بردند که این سال ها پخش این نوع حلواها در این روز کم شده و البته کسانی که مادربزرگ هایشان در قید حیات است برای این روز حلوای آرد و خرما درست می کنند، افسانه اشاره می کند مردم امروزه بیشتر شیرینی و بیسکویت تقسیم می‌کنند. الهام با اشاره به اینکه همه ما نیمه شعبان را مزیّن به نام حضرت مهدی (عج) می شناسیم، ادامه داد: جشن این روز را امروزه با پخش کردن شیرینی و شربت در مساجد و راه اندازی موکب و ایستگاه هایی در خیابان‌ها و توزیع چای و کیک برپا می‌کنیم. او از خاطره نیمه شعبان زمان بچگی هایش در خورموج به پخت شله زرد و آش رشته و توزیع آن بین همسایه ها اشاره کرده و می گوید: همچنین مردم با شور و شادی خاصی در خیابان‌ها موکب می‌زدند و چای و شربت تقسیم می کردند. از حلوا برنجی و آردی تا خرما و نان زهرا، مادر دشتستانی که ما را در شناختن رسومات قدیم این روز در بوشهر همراهی می کند، توضیح می دهد: همه سعی می‌کردند در این روز شیرینی بدهند، خانواده هایی هم که شرایط مالی بهتری داشتند حلوای برنجی و آردی می پختند و تقسیم می کردند و کسانی که توانایی تهیه حلوا را نداشتند به تقسیم خرما و نان در بین همسایه ها می پرداختند و همه به نحوی دوست داشتند در دادن شیرینی این روز سهیم باشند. سیده زینب نیز که از خانواده مذهبی و سادات آبپخش است، می‌گوید: مرحوم مادرم همیشه عادت داشت رنگینک درست می کرد و در سینی می گذاشت و به من و خواهرم می داد که بین همسایه هایمان تقسیم کنیم، مردم قبلا عادت داشتند خودشان چیزی برای تقسیم بین همسایه ها درست می کردند، ولی امروزه از بیرون شیرینی آماده می خرند.  توفیق می گوید: رسمی که ما هنوز هم داریم و آن را ادامه می‌دهیم تقسیم کردن شیرینی و حلوا بین همسایه ها است و اگر کسی نذری داشته باشد در این روز ادا می کند.  الله کرم نیز که اهل دشتستان است به اصطلاح خاص بوشهری ها یعنی نیمه برات اشاره کرده و می‌گوید خانم‌های محله و همسایه‌ها غروب سینی های پر از زولبیا و بامیه و یا حلواهایی که تهیه می‌کردند و در نعلبکی می‌ریختند را بین همسایه ها تقسیم می کردند.  برات به معنی آزادی است  رسومات قدیمی این روز را از شاعر، نویسنده، و استاد زبان و ادبیات فارسی بوشهری جویا شدیم، سید جعفر حمیدی در گفت وگو با خبرنگار ایسنا عنوان کرد: در رابطه با معنای نیمه برات، برات به معنی آزادی و وسیله آزادی و همچنین قبض، چک‌بانک و نامه است، برات آزادی یعنی نامه آزادی. و بوشهری ها اعتقاد داشتند که ۱۵ شعبان نیمه برات و ماه شعبان ماه برات، یعنی ماه آزادی آدم‌ها از جهنم است و اعتقاد داشتند که مردم در این روز به آزادی می‌رسند و از جهنم نجات پیدا می‌کنند، به همین جهت به یاد مرده ها می افتادند و رنگینک، شیرینی و یا انواع حلوا و مسقطی درست کرده و از این خانه به آن خانه تقسیم می کردند. وی ادامه داد: آنها هم به یاد مرده ها بودند و هم برای سلامتی خودشان چنین کاری را انجام می دادند البته غائبانه و در اصل این شیرینی به مناسبت تولد امام زمان (عج) بود و این بهانه ای بود برای تقسیم شیرینی و ابراز شادی و خوشحالی... حمیدی به بیت شعری اشاره می‌کند که مردم بوشهر در قدیم می خواندند: "امشو نیمه براتِ، بُوام‌ بَهضِ بُواتِ (امشب نیمه شعبان است /پدرم بهتر از پدرت است) این ادیب بوشهری بیان کرد: مردم در این روز جشن می‌گرفتند و مسجدها را چراغانی می کردند و در خیابان ها پارچه‌های رنگارنگ آویزان می‌کردند و درب مسجدها مخصوصاً مسجد شنبدی بوشهر شربت های خوبی مثل آبلیمو درست می کردند و در تنگ ریخته و بین مردم و درب خانه ها تقسیم می کردند. کسانی هم که به مسجد آمده بودند همانجا کام خود را با شیرینی و شربت، شیرین می کردند. به گزارش ایسنا، از زمان های قدیم در استان بوشهر و در نیمه شعبان رسمی به نام نیمه براتی وجود داشته است که مردم طعام و یا شیرینی درست کرده و به روح اموات خود و محضر امام زمان (عج) هدیه می کرده اند. انتهای پیام